Το
ποίημα «Καμπάνα» του Γιάννη Ρίτσου
μπορεί να ιδωθεί ως μια ετεροχρονισμένη
αναφορά στον Κώστα Βάρναλη, που στους
«Σκλάβους Πολιορκημένους» μίλησε για
μιαν άλλη Καμπάνα· μια καμπάνα που
κανείς δεν κατάλαβε τί έλεγε, κανένας,
γιατί καθένας άκουγε μόνο τη δική του
σκέψη. Καθένας, και στα δυο ποιήματα,
κοιτάει το δικό του πιάτο, και αγνοεί
τους στίχους του ποιητή: «Δεν
είναι μπρος/ειν’
πίσω σου/χρόνια
ο οχτρός!»
Σήμερα αυτός ο ιδιότυπος
διάλογος παρουσιάζεται στο Τρένο.
Η
καμπάνα - Γ. Pίτσος
Ποιὸς
ἦταν ποὺ κρέμασε (καὶ πότε;) πάνω ἀκριβῶς
ἀπ᾿ τὸ τραπέζι
καταμεσὶς στὸ ταβάνι, αὐτὴ τὴ μαύρη καμπάνα; - πρὶν μῆνες; πρὶν χρόνια;
Σκυμμένοι στὸ πιάτο μας, δὲν τὴν εἴχαμε δεῖ. Ποτὲ δὲ σηκώσαμε
λίγο πιὸ πάνω τὸ κεφάλι, - ποιὸς ὁ λόγος ἄλλωστε; Μά, τώρα,
τὸ ξέρουμε· εἶναι ἐκεῖ, ἀμετάθετη. Ποιὸς τάχα τὴν πρωτό ῾δε; ποιὸς μᾶς τό ῾πε
ἀφοῦ κανείς μας δὲ μιλάει; Ἴσως, μιὰ νύχτα, ἀκολουθώντας τὸ ποτήρι,
στραγγίζοντας τὴν τελευταία σταγόνα τοῦ κρασιοῦ, μέσ᾿ ἀπ᾿ τὸ ἄδειο
θαμπωμένο ποτήρι, νὰ τὴν πῆρε τὸ μάτι μας. Σκύψαμε ἀμέσως
ἀκόμη πιὸ πολύ. Πεινᾶμε, δὲν πεινᾶμε, τρῶμε· περιμένοντας πάντα,
ἀπὸ στιγμὴ σὲ στιγμή, ἕνα μεγάλο ἀόρατο χέρι νὰ χτυπήσει τὴν καμπάνα
ἐννέα ἢ δώδεκα φορὲς ἢ μία καὶ μόνη, ἀπέραντα μόνη, ἀπειθάρχητα μόνη,
ἐνῷ, ἀπὸ μέσα μας, μετρᾶμε κιόλας, μήπως συμπέσουμε τουλάχιστον στοὺς χτύπους.
καταμεσὶς στὸ ταβάνι, αὐτὴ τὴ μαύρη καμπάνα; - πρὶν μῆνες; πρὶν χρόνια;
Σκυμμένοι στὸ πιάτο μας, δὲν τὴν εἴχαμε δεῖ. Ποτὲ δὲ σηκώσαμε
λίγο πιὸ πάνω τὸ κεφάλι, - ποιὸς ὁ λόγος ἄλλωστε; Μά, τώρα,
τὸ ξέρουμε· εἶναι ἐκεῖ, ἀμετάθετη. Ποιὸς τάχα τὴν πρωτό ῾δε; ποιὸς μᾶς τό ῾πε
ἀφοῦ κανείς μας δὲ μιλάει; Ἴσως, μιὰ νύχτα, ἀκολουθώντας τὸ ποτήρι,
στραγγίζοντας τὴν τελευταία σταγόνα τοῦ κρασιοῦ, μέσ᾿ ἀπ᾿ τὸ ἄδειο
θαμπωμένο ποτήρι, νὰ τὴν πῆρε τὸ μάτι μας. Σκύψαμε ἀμέσως
ἀκόμη πιὸ πολύ. Πεινᾶμε, δὲν πεινᾶμε, τρῶμε· περιμένοντας πάντα,
ἀπὸ στιγμὴ σὲ στιγμή, ἕνα μεγάλο ἀόρατο χέρι νὰ χτυπήσει τὴν καμπάνα
ἐννέα ἢ δώδεκα φορὲς ἢ μία καὶ μόνη, ἀπέραντα μόνη, ἀπειθάρχητα μόνη,
ἐνῷ, ἀπὸ μέσα μας, μετρᾶμε κιόλας, μήπως συμπέσουμε τουλάχιστον στοὺς χτύπους.
Γιάννης
Ρίτσος
1909-1990
Η
καμπάνα - K. Bάρναλης
Πολλά
γέρικα τελώνια τραβάνε με τα δυο τους
τα χέρια το σκοινί της Καμπάνας. Και το
μπρούτζινο τέρας, αφου έτρεξε πάνω στους
αρμούς του, βρόντηξε τόσο δυνατά, που
όλοι ανοίξανε τα στόματα και βουλλώσανε
τ’ αυτιά τους.
Μες
το δροσάνεμο,
που
αναγαλλιάζω
κι
ο νους βυθίζεται
σε
χάος γαλάζο,
ανθρώποι,
αφήστε με
να
ξεχαστώ
φωτοπερίχυτη,
στόμα
κλειστό.
Ποιο
χέρι απλώθηκε
να
με σπαράξει,
-απ’
το χρυσόνειρο
στην
μαύρη πράξη!
Ο
πρώτος ήχος μου
πρώτη
πληγή
με
τραβάς, αίμα μου
ξανά
στη Γη.
Ω
σεις χαμόσυρτα,
λέρα
σκουλήκια,
η
άλαμπη ζήση σας
ζήση
ναι δίκια.
Μια
τρύπα ο κόσμος σας
και
μέσα κει
ο
Χάρος λύτρωση
κι
ώρα γλυκή!
Δεν
είναι κέντρισμα
να
σας κουνήσει,
κορμιά,
που η άλυσσο
τα
χει τσακίσει.
Σκέψη,
ποιος άνεμος
θάν’
αξιωθεί
να
σ’ ανατάραζε,
σκότος
βαθή;
Πίσω
απ’ τα λόγια μου,
πικρά
φαρμάκι,
τι
κόσμοι απέραντοι,
βυθοί
λουλάκι!
Μάτι
δε βρίσκεται
να
θαμπωθεί
κι
αφτί δε βρίσκεται
να
λιγωθεί!
Να
ταν να ξήλωνεν
απ’
την καρδιά μου
Μοίρα
καλόβουλη
τ’
άγρια καρφιά μου
και
να με σήκωνε
μ’
άξιο φτερό
σκέψη,
που μέστωσε
με
τον καιρό.
Πάνω
από θάλασσες
πάνω
από χώρες,
με
τους καλόκαιρους
και
με τις μπόρες
να
με κατέβαζεν
αγαλινά,
όπου
τ’ ανθρώπινο
πλήθος
πονά.
Σε
μίνες φόνισσες
μπουχές
καζέρνες,
λιμάνια
ολόκαπνα,
βοερές
ταβέρνες,
σπιτάλια
σκοτεινά
και
φυλακές,
μπορντέλ’
ακάθαρτα
και
προσευκές.
Στα
στήθη να μπαινα
σαν
την ανέσα,
σφυγμός
βαθύριζος
στις
φλέβες μέσα,
στο
νου σαν άστραμα
και
στην ψυχή,
ν’
αχούσ’ αδιάκοπα
τη
διδαχή:
«Όλα
τελειώνουνε
κι όλα περνάνε!
Ιδέες βασίλισσες
κακογερνάνε,
στις
νέες ανάγκες σου
-κόπος
βαρής!-
σκοπούς
αλάθεφτους
κοίτα
να βρεις.»
«Αν
είν’ η σκέψη σου
πριν
από σένα,
δεν
είναι απόκομμα
θεού
και γέννα:
τη σκλάβα σκέψη
σου;
σκλάβα δετή
σου τηνε πλάσανε
οι Δυνατοί.»
«Φτωχέ,
σου μάραναν
κόποι
και πόνοι
τη
θέληση άβουλη,
πιωμένη αφιόνι!
Αν είν’ ο λάκκος
σου
πολύ βαθής,
χρέος με τα χέρια
σου
να σηκωθείς».
«Τ’
άσκημα χέρια σου,
των
όλω αιτία,
βαστάνε
μάργελη
την
πολιτεία.
Βγαίνει
απ’ τα χέρια σου
κάθ’
αγαθό
του
ωραίου περίθετο
το
χρυσανθό».
Σφίξε
τα χέρια σου,
για
σένα κράτει
τ’
άμοιαστον έργο σου,
την
Πλάση ακράτη
κι
όλο ανεβαίνοντας
προς
τη Χαρά,
μέσα
σου θά ναβεν
άστρων
σπορά!»
Κι
όπου σε σφάζουνε
δεμένον
πίσου,
να
βρόνταα άξαφνα
σεισμός
αβύσσου,
χίλια
αστροπέλεκα:
«Δεν είναι μπρος,
ειν’ πίσω σου
χρόνια ο οχτρός!»
Κανένας
δεν κατάλαβε τι έλεγε η Καμπάνα.
Γιατί
καθένας άκουγε τη δική του σκέψη.
Κ'
ύστερα γυρίσανε όλοι στα σπίτια τους
με την φανφάρα,
που
έπαιζε χαρούμενα κομμάτια.
Εκεί
στο σπίτι τους ανάμενε ζεστό φαγί και
ζεστή αγκαλιά.
Κ'
είτανε όλοι τους βαθιά περήφανοι με την
ιδέα,
πως
έχουνε την πιο καινούρια και την
πιο μεγάλη Καμπάνα
σ'
όλη τη γης.
*από
το ποιητικό έργο «Σκλάβοι πολιορκημένοι»,
1927
Κώστας
Βάρναλης
1884-1974
Σχόλια